27

Atlılardır der kimi en güzel
evrende: yayalar, gemiler kimi,
kimi severse kişi odur bence
en güzel olan

öyle kolay ki kanıtlamak bunu
bakın en iyisi diye Helena
gördüğü bunca kişinin içinde
kimi beğendi

Troya'nın onurunu kıranı,
görünce onu, ana babasını
çocuğunu bile bir kez anmadan
düştü eline

Kypris'in; böyledir kadın yüreği
kolay çıkar baştan, tutkulanınca.
Anaktorya düşer usuma şimdi
burda olmayan,

sevgili yürüyüşünü görmeyi,
ışık saçan yüzünü, yeğlerim
yaya arabalı savaşçılarına
Lidyalıların

Safo

Dorikha

26

Öyle acı gel ki ona, Kıbrıslı,
böbürlenemesin Dorikha bir daha
ne güzel, gene âşık oldum diye


Safo

25

Kıbrıslı ece, Nereidler, verin
kardeşimi, sağsalim dönsün bana.
Tüm dilekleri, yüreciğindeki
gerçekleşsinler

Ödesin diyetini, yaptığı tüm
yanlışların, sevinsin eşi dostu,
acılansın düşmanları, kalmasın
bir teki bile.

Dilesin almasını kardeşinin
onurdan payını, kurtarsın onu
yüreğini dağlayıp duran ağır
acılarından.

Safo

Çekerken Yazgı Kurasını

19

........................
........................
güzeller, sizden yana düşüncem hiç
değişmeyecek

21

Saygın kıldılar beni verdiler de
becerilerini

22

(Çekerken yazgı kurasını)
Altın taçlı Afrodit keşke keşke
bu düşseydi benim de payıma

Safo

Hem Özlem Hem İstek İçimi Yakan

14

hem özlem hem istek içimi yakan

15

...............başkası mı var
benden de daha çok sevdiğin yoksa

16

Ak keçi yakarım sana sunakta

Safo

Damla Damla Akan

10

(acım)
damla damla akan...

11

Kaygılar ve yeller alıp götürsün
beni yereni

12

(uyandırdı)
Ansızın altın sandallı tan beni

13

(örterdi)
rengârenk Lidya işi bir etek
ayaklarını

Safo

Nerdesin

(Nerdesin)
Kıbrıs'ta o güzelim liman Paphos'ta belki

7

Sevindireceğim dostları şimdi
en güzel türkülerimi sunarak

8

Soğur onların yürekleri gene
düşer kanatçıkları iki yana

9

(Akşam yıldızı)
en güzeli tüm yıldızlar içinde

Safo

4 - 5

Şimdi buraya gelin Giritliler,
kutsal avluya, hoş elma kokulu,
ve günlük dumanlarının tüttüğü
sunaklar dolu

Elma dalları arasında serin
bir su şırıldar, tüm koru güllerle
gölgelenir, titreşen yapraklardan
uyku dökülür

Atların otlağı çayır, yoncalar
çiçek açar, bal kokuları eser
anasonların......
......

Çiçekler takınıp sen de gel Kypris
şölenler için altın kupalarda
nektar karıştır şarap doldur bize
güzelliğinle

Safo

Dilim Tutulur

Tanrılara eştir o benim için

dizinin dibinde oturan erkek
duyabilen senin yanı başında
tatlı sesini

büyüleyici gülümseyişini.
Hoplatır evet böylesi yüreğimi
görür görmez yüzünü çıkmaz olur
sesim soluğum,

dilim tutulur, birden her yanımı
bir alevdir sarar inceden ince
kulaklarım uğuldar, hiçbir şeyi
görmez gözlerim

bir ter boşanır üstümden, titrerim
tüm bedenimle ölecekmişcesine
yemyeşil olurum çimenlerden de
yeşil Agallis.

Her şeye katlanabilmeli oysa

...

Safo

Not: Safo'nun günümüze ulaşabilmiş tek tam metin şiiri Birinci Betik'tir. Bu betik ve bundan sonraki betiklerde eksik kıta ve mısralar vardır.

3

Yıldızlar, güzel ayın çevresinde
gizliyorlar ışıklı yüzlerini,
dolunay olup da ışıldarken ay
tüm yeryüzünde


Safo

Birinci Betik

Afrodit'e Yakarış

Tahtı renkler saçan ölümsüz Afrodit
Zeus'un oyuncu kızı, ey ece,
üzgüler kaygılarla yüreğimi
ne olur ezme.

Gel gene eskiden olduğu gibi
duyunca uzaklardan yakarmamı
altın evini babanın bırakıp
geldiğin gibi

arabanı hızla sürüp göklerden
yeryüzüne getirirlerdi seni
sık kanatlarını çırpıştırarak
güzel serçeler

konuverirlerdi yere ve sen
ölümsüz yüzünde gülümsemeyle
başıma gelenleri sorardın, neden
çağırdığımı,

deli gönlümün dileğini, sorardın:
"Peitho kimi getirsin kollarına,
sana bugün böyle haksızlık eden
kimdir ey Safo;

şimdi kaçsa da tez düşer ardına
armağan almayan gelir sunmaya
istemese de, sevmese de bugün
er geç sevecek."

Gel kurtar ne olursun gene beni
bunca zorlu kaygısından gönlümün
oldur olmasını dilediğini,
katıl savaşıma

Sapho

Safo

Safo, Lesbos, Eresos (bu günkü adı ile Midilli) adasında doğmuş, Antik yunan lirik şairi, Afrodit kültü rahibesi, Ekol lideri (Thiasos). Doğumu yaklaşık olarak MÖ 630 ile MÖ 612 arasında; Ölümü MÖ 570 civarında kabul edilmektedir. Eusebius Sappho'nun 45. Olimpiyatın ikinci yılında (MÖ 600 -MÖ 599) yılında en verimli çağını yaşadığından bahseder.

Yaşadığı çağa bakış

İran, Mısır gibi ülkelerdeki süreğen krallık sisteminin aksine; yunan medeniyetinde Ege kıyılarının dağlık düzensiz yapısı, insanların dağınık yaşaması vb. sebepler yüzünden, yönetim küçük krallıklardan öteye gidememiş, sonraları ise güçlenen soylu sınıfı yönetimi kralın elinden almıştır. (Oligarkhia, ολιγαρχία). Yönetimi alan soyluların topraksız ya da küçük topraklı halkı borçlandırmaları ve devam eden akınlar sonucunda Attika'dan kaçan halk zamanla (En belirgin dönemi MÖ 7. yüzyıl) kıyı Ege'ye yerleşmiş; yeni yerleştiği bölgede ise ticaretle uğraşmaya başlamıştır.

Yeni topraklarda süren yaşam ve ticaret; İnsanlara eski geleneklerden sıyrılarak kendini tanıma , kıyaslama ile kendini ölçme olanağı vermiştir. Toplumsallıktan bireyciliğe geçişte yaşanan bu süreç Lirik şiiri beraberinde getirmiştir. Lirik şiir'in doruğunda ise Sappho vardır.

Liriğin Doruğu

Bir Afrodit kültü rahibesi olan Sappho, bağlı bulunduğu kültün de kendisine vermiş olduğu rahatlığa dayanarak özgürce içinden geçeni söylemiş, Açık ve yürekli bir tutum sergilemiştir. Dilindeki bu içtenlik ve açıklık sayesinde eserleri, tüm ardıllarını ve benzerlerini geride bırakarak yüzyılların ötesine geçmiş, çağlar boyu öykünülmüş, eleştirilmiştir.

Vezin Kalıpları

Sappho, Kendi çağına kadar süregelen ion lehçesindeki Hexametron ve Attika lehçesine daha uygun olan iambos vezinlerinde yazılmış betiklerden farklı olarak, Dor öğeleri ile katışık Aiol lehçesinde; Monodikte denilen tek bir ozanın lir ile söylediği şiir biçiminde eserler vermiştir. Klasik Sappho kalıbı üç 11'lik bir 5'lik dizeden oluşur.

Şiirleri

Dokuz Betik + (Onuncu Bölüm) olmak üzere 182 şiiri günümüze ulaşmıştır. Bu şiirlerin neredeyse tamamı Sappho'ya yakın dönem tarihçileri, edebiyatçıları, şairleri aracılığı ile bugüne ulaşmıştır. Şiirlerin bir kısmının tamamen başkasına ait olmasından, bir kısmının ise kısmen değiştirildiğinden şüphe edilmektedir. Kaldı ki günümüze ulaşan kimi şiirler (örneğin: dikey biçimde ortadan kesilmiş gibi) hasarlı bir vaziyette ele geçmiş, çevirilerinin bir kesimi Sappho söylemine dayanılarak faraziye ile üretilmeye çalışılmıştır.

• Sappho. Şiirler. Türkçesi:Cevat Çapan. Cem Yayınevi,İstanbul,1972.
• Safo. Şiirler. "Çeviri ve üzerine Konuşmalar" Azra Erhat, Cengiz Bektaş. Cem Yayınevi. İstanbul, 1978

148 - 155

148

çiçek taçlarıyla toprak, bürünmüş renklere

149

aracısı Kıbrıslı düzenci ecenin

150

dopdolu gözüktüğü zaman ay
sunağın çevresindeydi kızlar

151

Giritli kızlar oynarlardı bir çağda
böyle uyumlu ince ayaklarıyla
usul basarak çiçekli çimenlere

152

Öldü genç Adonis, vah ne edelim Kyteralı,
dövünün kızlar yırtın üstünüzü başınızı
vah Adonis

154-155

güzel bir alış verişti Andromeda'nınki
neden kınamaktasın Safo, cömert Afrodit'i?

Safo

137 - 147

137

ilişme çakıl yığınlarına

139-140

altından daha altın
ak daha da ak sütten
sudan daha yumuşak
lirden uyumlu sesi

attan da görkemli
güllerden de ince
yakışan giysiden daha okşayıcı
daha değerli altından

141

Güzel bir kızım var, sevdiceğim Kleisim
altın çiçeklere benzeyenim benim
değişmem onu tüm Lidya'ya güzel Lesbos'a bile

142

esin perileri bırakın gelin
altın evi

145

(Hekate)
Afrodit'in altın parıltılı hizmetçisi

147

uyuyup göğsünde gencecik dostunun

Safo

127 - 136

127

deniz kıyısında yetişen altın renkli nohutlar

128

çok sevişen arkadaştılar Leto ile Niobe

130

anasına koşan bir çocuk gibi kanatlandım

131

sesi tutku aşlayan bülbül, bahar muştucusu

132

Ne bal ne balarısı dilerim

134

................ öfke dolunca kişinin göğsü
tutmalı geveze dili ............

135

bütün gece kaplar onları

136

çok daha ak yumurtadan

Safo

Şiir Dikeni

Safo'ya

Sözler uçuşuyor
Ben ardından hezarfen
Yere indirip sözleri
Toprağa dikiyorum
Yediveren şiirler açıyorlar
Dikeni sikeyim


Can YÜCEL