Bertolt Brecht, kısaca
Bert Brecht. Asıl adı
Eugen Berthold Friedrich Brecht (doğumu 10 Şubat 1898 Augsburg - ölümü 14 Ağustos 1956 Berlin) 20.yüzyılın en etkili Alman şairi, oyun yazarı ve tiyatro yönetmeni olarak nitelendirilir. Eserleri uluslararası alanda da saygı ile kabul görmüş ve ödüllendirilmiştir. Daha önce Erwin Piscator tarafından adı konulan epik tiyatronun, diğer bir deyişle "Diyalektik Tiyatro"’nun kurucusudur. Brecht kendisini (Walter Benjamin’e söylediği gibi) "Komünist" olarak tanımlar.
Yaşam
Çocukluğu ve Gençliği
Eugen Berthold Friedrich Brecht 10 Şubat 1898'de Augsburg'da
dünyaya geldi. Achern doğumlu olan babası Berthold Friedrich Brecht,
daha sonra müdürü olduğu Haindlsch Kağıt Fabrikası’nda yönetici olarak
çalışıyordu. Annesi Sophie Brecht, Brezing doğumluydu. Gençliğinde Eugen
olarak tanınan Brecht, daha sonra Berthold veya Bertolt adını seçti.
Annesi, gençliğinde utangaç ve kolay hastalanan Brecht’i sürekli
kollamak zorundaydı. İlkokuldan sonra, 1908 – 1917 yılları arasında Peutinger lisesine gitti. Liseyi, savaş nedeni ile uygulamaya konulan, kolaylaştırılmış sınav sonucu bitirdi.
Savaş çığlıklarının atılmaya başladığı zaman, daha okulda iken Horatius’un
"Dulce et decorum est pro patria mori"
("Anavatan için ölmek hoş ve onurludur") sözü üzerine yazdığı bir
kompozisyonda ““Anavatan için ölmek hoş ve onurludur” sözü yalnızca boş
kafalıların rağbet ettiği bir propaganda sloganıdır” cümlesi ile savaşa
karşı tavrını net bir şekilde koymuştur. Bu nedenle okuldan atılmakla
cezalandırılması gündeme gelmişti. Babasının hatırı ve din dersi
öğretmeninin araya girmesi ile bu cezadan kurtuldu.
Üniversite yılları
1917 den 1918 e kadar Münih’deki Ludwig Maximilian Üniversitesi’nde doğa bilimi, tıp ve edebiyat
okudu. 1918 yılında Augsburg askeri hastanesinde sıhhıye askeri olarak
görevlendirilmesinden dolayı öğrenimini yarıda kesmek zorunda kaldı. 1919 yılında derslere girmemek için bir başvuru yaptı ve kabul edildi. Daha sonra da okul etkinliklerine çok nadir olarak katıldı. 29 Kasım 1921 yılında okuldan kaydı silindi. 1921-22 yıllarında Berlin felsefe fakültesine kayıtlıydı; fakat öğrenime başlamadı.
1916 yılında, büyük gençlik aşkı "Bi" diye çağırdığı, Paula Banholzer’le tanıştı. Bu ilişkiden 3 Nisan
1919 yılında oğlu Frank Banholzer, Kimratshofen’da dünyaya geldi.
Çocuğa, Brecht’in çok önem verdiği şair Frank Wedekind’in adını
verdiler. Küçük Frank ilk üç yılını Kimratshofen’de geçirdi. Sonraları
değişimli olarak büyükanne, Brecht’in yeni sevgilileri Marianne Zoff ve Helene Weigel çocukla ilgilendiler. Brecht’in oğlu II. Dünya Savaşı ’nda diğer cephelerin yanı sıra doğu cephesinde görevlendirildi. Frank Banholzer 13 Kasım 1943 tarihinde Rusya Porchow’da, ordu sinemasına yapılan bir bombardıman sonucu öldü.
Sürgün öncesi başarılar
1920
yılında annesi vefat etti. Aynı yıl, çok değer verdiği, tanınmış
kabaretist Karl Valentin’le tanıştı. Birlikte yaptıkları çalışmalar
Brecht’in ilerideki başarılarını önemli ölçüde etkiledi. 1920 yılından
itibaren tiyatrocularla ve edebiyatçılarla
ilişkileri geliştirmek için sık sık Berlin’e gitti. Orada başkalarının
yanı sıra, zaman zaman evini paylaştığı, Arnolt Bronnen’le tanıştı ve
ismini Bertolt olarak değiştirdi. 1924 yılında Berlin’e yerleşti. Önceleri Max Rheinhardt’ın Berlin Alman Tiyatrosu’nda, Carl Zuckmayer’le birlikte dramaturg olarak, Münih Oda Tiyatrosu’nda da kendisi sahneye oyunlar koyarak çalıştı.
Gecede Trampet Sesleri oyunu ile 1922 yılında Kleist Ödülü’nü aldı ve oyuncu ve opera sanatçısı Marianne Zoff ile evlendi. Bir yıl sonra 12 Mart’ta
kızları Hane Hiob dünyaya geldi. Kısa bir zaman sonra da ileride
evleneceği ve 1924 yılında, ikinci oğlu Stefan Brecht’i doğuran sevgili
"Helli"'si Helene Weigel ile tanıştı. Üç yıl sonra Marianne Zoff’dan
boşandı. Helene Weigel’le evlenmesinden sonra 1929 yılında kızı Barbara Brecht Schall dünyaya geldi.
1920'li yılların ikinci yarısında Brecht artık inançlı bir komünistti
ve çalışmaları da politik amaçlarına uygun hale geliyordu. Hiçbir zaman
Alman Komünist Partisi üyesi olmadı. Politik düşüncelerine paralel
olarak 1926 yılından itibaren epik tiyatro da gelişiyordu. Peter Suhrkamp ile birlikte, 1930 yılında kaleme aldıkları
Mahagony Şehrinin Yükselişi ve Düşüşü Operası İçin Notlar makalesi tiyatro teorisi ile ilgili çok önemli bir yazıdır. Kurt Weill ile birlikte yapılan müzikal drama çalışmaları, epik tiyatronun gelişmesine çok önemli katkılarda bulunmuştur.
Brecht, eserleri ile toplumsal yapıyı şeffaf hale getirmeyi,
özellikle yapının değiştirilebileceğini göstermek istiyordu. Ona göre
edebi metinler bir işe yaramak zorundaydı.
Brecht’in Marksist düşünceleri, gerek Karl Korsch, Fritz Sternberg ve
Ernst Bloch gibi dogmatik olmayan parti dışı Marksistlerin, gerekse
resmi komünist parti çizgisinin etkisi altındaydı. Bir dizi Marksist
öğretiye dayalı oyunlar ortaya çıkmıştı. O yıllarda yazılan eserler Hegel ve Marx’ın eserlerinin etkisi altındaydı. 1927 yılında yayınlanan toplu şiirleri
Bertolt Brecht’in Dua Kitabı (
Bertolt Brechts Hauspostille) genelde o zamanlarda yazılan metinlerden oluşuyordu. 1928 yılında Brecht, Weimar Cumhuriyeti’nin tiyatrodaki en büyük başarılarından birisi olan, Kurt Weill’in müziklerini yaptığı
Üç Kuruşluk Opera’nın, 31 Ağustos 1928 tarihinde yapılan ilk gösteriminin gururunu yaşadı.
Dünya çapında bir üne kavuşan ve bir çok tiyatroda sahnelenen oyun
yanlış anlamaya kurban gitti. Toplumu eleştirmek için yazılan oyun,
Brecht’i eleştirmek isteyenlerin işine yaradı. Başka araştırmacılar,
özellikle 1928 yılında yazılan şekli ile oyunun toplumu eleştirmede
fazla keskin olmayan bölümlerine vurgu yaparak yanlış anlaşılma tezini
ortadan kaldırdılar. İlerideki gözden geçirmelerde Brecht,
Üç Kuruşluk Opera filmi için yazılan; fakat prodüktörler tarafından reddedilen, senaryoda ve 1934 yılında yazdığı
Üç Kuruşluk Roman’da eleştiri dozunu arttırdı.
1928 yılında, oyunları ve şarkıları için önemli bir besteci olacak olan Hanns Eisler ile tanıştı. Bu tanışmadan iyi bir dostluk ortaya çıktı ve ikisi 20. yüzyılın en önemli şair – besteci çiftini oluşturdular.
Sürgünde yaşam
1933 yılının başlarında
Tedbir (Die Maßnahme) adlı oyun polis tarafından yasaklandı. Düzenleyiciler vatana ihanetten mahkemeye verildiler. 28 Şubat günü, Reichstag yangını’ndan bir gün sonra Brecht, ailesi ve arkadaşları ile birlikte, Berlin’i terk etti ve Prag, Viyana ve Zürih üzerinden, yazar Karin Michaelis’in davetine uyarak, beş yıl kalacağı Danimarka Fünen’deki Skovsbostrand’a kaçtı. Aynı yılın Mayıs ayında Brecht’in eserleri naziler tarafından yakıldı. 1935 yılında vatandaşlıktan çıkarıldı.
1938 yılında
Galilei’nin Yaşamı yazıldı. Oyun yazmanın dışında Brecht, Prag, Paris ve Amsterdam’daki çeşitli sürgün gazetelerine de makaleler yazıyordu. 1939 yılında Danimarka’yı terk etti. Stockholm yakınlarındaki bir çiftlik evinde bir yıl yaşadı ve 1940 yılı Nisan ayında Helsinki’ye
geçti. Brecht sürgünde hükümeti, devleti ve toplumu hiçbir zaman açıkça
eleştirmedi. Alttan alta, dozunda ve kendi inançlarına zarar vermeden
eleştirdi. Ailesi ile birlikte yaz boyunca kalmak üzere, Finlandiya’lı yazar Hella Wuolijoki’nin daveti üzerine gittiği Marlebäck’da, Wuolijokis’in metinlerine dayanarak
Bay Puntilla ile Uşağı Matti’yi yazdı. 1941 yılında Moskova üzerinden Trans Sibirya Ekspresi ile Wladiwostok’a, oradan da Sovyetler Birliği’nin doğusundan gemi ile, Hollywood yakınlarındaki Santa Monica’da yaşayacağı Kaliforniya’ya
gitti. Senarist olarak çalışmak istedi ise de, o iş olmadı. Politik
işler yapması olanaksızdı. Kendisini "Öğrencileri olmayan bir öğretmen"
olarak nitelendiriyordu. Daha sonra Amerika’daki sürgün yıllarında
yaptığı tek tiyatro çalışmasında başrolü oynayacak olan Charles Laughton
ile birlikte, ilk gösterimi 9 Eylül 1943 de Zürih Tiyatro Evi’nde gerçekleşen,
Galilei’nin Yaşamı’nı çevirdi.
ABD’de Komünist Parti üyesi olmakla suçlandı ve 30 Ekim 1947 tarihinde "Amerika'ya Karşı Etkinlikleri Soruşturma Komisyonu" tarafından sorgulandı.
Komünist partiye üye olup olmadığı veya halen partiye üye mi olduğu
sorusuna Brecht hayır cevabını verdi ve devam ederek Almanya’da da
komünist parti üyesi olmadığını söyledi. Bir gün sonra, New York’da
Galilei’nin Yaşamı oyununun galası oynarken, Paris üzerinden Zürih’e geçti. Kendisini kabul eden tek ülke olması nedeni ile İsviçre’de bir yıl kaldı. Batı Almanya’ya girmesine izin verilmedi. Şubat 1948 tarihinde
Sofokles’in Antigonu oyunu İsviçre’de Chur Devlet Tiyatrosu’nda ilk gösterimini gerçekleştirdi. 12 Ekim 1950 tarihinde Brecht ve Weigel Avusturya vatandaşlığına kabul edildiler. Aynı ay içerisinde Brecht’in uzun yıllar birlikte çalıştığı arkadaşı Kurt Weill New York’da öldü.
Berlin’e dönüş
Ortamın değerlendirilmesi
Savaştan hemen sonra arkadaşları Brecht’e, Almanya’ya dönmesi ve
oyunlarını kendisi sahneye koyması için baskı yapıyorlardı. Ama o
bekliyor ve ortamı değerlendiriyordu. Sovyetler Birliği
tarafında kalan bölgede, 1948 yılında, bir çok tiyatronun açılması ve
Berlin Halk Sahnesi’nin yenilenmesi de bitince Ekim 1948 de Brecht, Alman Demokratik Cumhuriyeti Kültür Birliği’nin daveti ile, Zürih’den Salzburg
ve Prag üzerinden Berlin’e doğru gitmek üzere yola çıktı. Batı
tarafında kalan bölgeden geçmesi hala yasaktı. Berlin’e gelir gelmez
hemen önemli sanatçılar ve yöneticilerle ilişki kurdu. Brecht’in
çalışmalarına çok değer veren Alexander Dymschitz Sovyet askeri
idaresinin başındaydı ve Brecht’in yapacaklarına olumlu bakıyordu.
Politik kararlarına çok güvendiği Jacob Walcher ile tekrar buluşması,
politik tartışmalar için bir uzmanla karşılaşması Brecht’i çok mutlu
etmişti. Brecht önceleri kamuoyuna politik açıklamalar yapmaktan
kaçındı. Bekledi ve izledi. Dönüşümün itici gücünün işçi sınıfından
değil de yukarıdan geldiğini tespit etmişti. Berlin’deki ilk yıllarında,
Brecht daha tam anlamıyla kabul görmemişken, yayıncılarla pazarlıklar
gündeme geldi. Biraz bekledikten sonra yayın işlerini düzene soktu:
Peter Suhrkamp tarafından,
Denemeler (
Versuche) ve
Toplu Eserler (
Gesammelten Werke)
yayınlanacak ve lisans sahibi, Alman Demokratik Cumhuriyeti – Aufbau
Yayınevi olacaktı. Sahne oyunlarının hakları Basel’daki Reiss
Yayınevinde kalacaktı. Aufbau Yayınevi Brecht’in şiirleri ile de
ilgileniyordu.
Brecht için önemli olan tekrar tiyatroda çalışmaktı. Wolfgang
Langhoff’un, Alman Tiyatrosu’nda kendi eserlerini sahneleme teklifini
hemen kabul etti. Böylece Berlin’li arkadaşlarının, sanatçıları bir
Berlin Tiyatrosu’nda toplama amacına da ulaşıyordu. Erich Engel’in, 1949
yılında Berlin’e gelmesi ile birlikte Brecht hemen Cesaret Ana ve
Çocukları oyununu sahnelemeye başladı. Oyunun ilk gösterimi, Brecht,
Engel ve başrol oyuncusu Weigel için görülmemiş bir başarıydı. Oyun bir
taraftan basında övülürken, diğer taraftan ileride, kültür sorumluları
ile ortaya çıkacak olan çatışmaların da başlangıcını oluşturuyordu. Jdanov
’un 1948 yılında Sovyetler Birliği’nde başlattığı, biçim
tartışmalarının Almanya Demokratik Cumhuriyeti sanat ve kültür
çalışmalarına da yansıması umudu ile, halka yabancı kültür çöküşü gibi,
soru işaretleri ile dolu kavramlar açıkça kamuoyu önüne çıkarılıyordu.
Kalan işlerini düzene sokmak ve Berlin’deki yeni çalışmaları için
oyuncu ayarlamak üzere Zürih’e geldikten kısa bir süre sonra, Paris
komünü tarihi üzerine kapsamlı çalışmalar yaptı. Norveçli
yazar Nordhal Grieg’in "Bozgun" isimli oyunundan esinlenerek yazdığı
"Komün Günleri" oyununun metinleri Nisan 1949’da bitmişti; fakat Brecht
sonuçtan çok memnun kalmadığı için oyunun sahnelenmesini ileri bir
tarihe attı. 24 Mayıs 1949 tarihinde Zürih’den ayrıldığında,
diğerlerinin yanı sıra, Therese Giehse, Benno Besson ve Teo Otto ile
sözleşmeler yapmıştı.
Kendi tiyatrosu
Brecht’in İsviçre’de bulunduğu süre içerisinde, Helene Weigel,
Brecht’in kendi tiyatrosunun kurulması için gerekli altyapı
çalışmalarına başlamıştı. Bu girişim, Wilhelm Pieck, Otto Grotewohl ve
Sovyet askeri idaresi yöneticisi Alexander Dymschitz tarafından güçlü
bir şekilde desteklendi. Almanya Birleşik Sosyalist Partisi’nin (SED) Politbürosu "Helene Weigel Ensemble"’si kurulması için 29.Nisan.1949 tarihinde gerekli mercilere, 1 Eylül 1949’da oyun çalışmalarına başlama yetkisi ile, bilgi vermişti.
Helene Weigel’in tiyatro yöneticisi olması Brecht’in yararınaydı. Bir
yandan bürokrasi ile uğraşmayacaktı, diğer yandan da Weigel’in onu
kendi hırsları nedeni ile uzlaşmalara zorlamayacağından emindi. İlk
yıllarda kadro, sürgündeki oyuncular ve yönetmenlerle yurt içindeki genç
yeteneklerden oluşuyordu; fakat Soğuk savaş
bu alanda da etkili olmaya başladı. Sözler yerine getirilmemeye
başladı. Brecht’in beklediği Peter Lorre gibi sanatçılar Berlin’e
gelmediler. Teo Otto gibi biçim açısından anlaşamadığı sanatçılar
birlikte çalışmayı sonlandırdılar.
ADC’deki tiyatro çalışmaları
1949 yılında ADC’nin kurulması ile birlikte bir Sanat Akademisi
kurulması da gündeme geldiğinde, Brecht kendi düşüncelerini burada
hayata geçirmeyi denedi. "Akademi kesinlikle üretici olmalı, temsili
kalmamalı" diyordu. 1950 yılında Alman Sanat Akademisi'ni diğer
sanatçılar ve aydınlarla birlikte kurdu.
Usta oyuncular konusunu da gündeme getirmişti. Brecht daha adı konmamış
Berliner Ensemble’da,
Benno Besson, Peter Palitzsch, Egon Monk ve diğer öğrencilerle çok sık
bir arada olmaktan hoşlanıyordu. 1950 yılının başlarında, hayatı boyunca
sempati duyduğu şair Jakob Michael Reinhold Lenz’in
Lala (
Der Hofmeister)
oyununu yeniden yazdı. 15 Nisan 1950 tarihinde yapılan gala,
ensemblenin, Brecht’in yaşadığı zamanlarda gördüğü en büyük başarısıydı
ve bu oyunla birlikte Brecht, ilk defa kamuoyu tarafından yönetmen
olarak da kabul görüyordu. 1950’li yılların başında SED ilkesel temel kararlar aldı. Buna göre
Sosyalizm’in inşası en temel görev oldu. Aynı zamanda sanatta biçem tartışmaları da hız kazandı. Brecht bu
konuda dikkatli davranıyordu ve teorik tartışmalara katılmıyordu. Daha
çok kendi yolunda küçük adımlarla ilerliyordu. 1950/51 yıllarında,
izleyicisinin kendisinden istediği Didaktik Tiyatro ile uğraşıyor, Ana oyununun
yeniden sahnelenmesine hazırlanıyordu. Bu sahnelemeye yapılan, daha çok
uyarı anlamına gelen lütufkar eleştiriler, bir kez daha Brecht’in özel
bir konumda olduğunu ve ADC’de sanat çalışmalarının keyfine vardığını,
açıkca gösteriyordu. Paul Dessau gibi diğer sanatçılar biçemle ilgili
ithamları çok açık bir şekilde hissediyorlardı. 17 Mart 1951 yılında galası yapılan Lukullus’un Sorgulaması operası
doğrudan tartışmaların içine girdi. Halk Eğitim Bakanlığı’nın kasıtlı
olarak dağıttığı biletler yoluyla bir fiyaskonun organize edildiği çok
açıktı. Plan başarısızlıkla sonuçlandı. Oyunla ilgili tartışmalara
yüksek mevkilerdeki devlet adamlarının da karışmasına rağmen, Brecht çok
dikkatli davrandı ve sürekli uzlaşma yolları aradı. 7 Ekim 1951
tarihinde Demokratik Alman Cumhuriyeti 1. Sınıf Devlet Ödülü’nü aldı. 1952 yılında, daha sonra da sıkça deneyeceği, oyunların önce Berlin dışında oynanması uygulamasına, Eski Faust’u (Urfaust)
genç oyuncularla birlikte Potsdam’da sahneleyerek başladı. 2 Temmuz
1952 tarihinde Helene Weigel ile birlikte Buckow’da bir eve taşındı.
Övünerek "Ben şimdi yeni bir sınıfa aitim. Kiracıların sınıfına"
diyordu. Bu evde Eylül 1953 tarihine kadar Buckow Ağıtları şiirleri ve Turandot veya Aklayıcılar Kongresi oyunu
üzerinde çalıştı. Bu zaman içerisinde, sürekli değişen sevgilileri ile
sorunlar yaşadı. Helene Weigel geçici olarak Rheinhardstraße 1 numaraya,
Brecht ise Chausseestraße 125 numaralı eve taşındı. Tiyatrodaki
işlerini de ihmal etmeye başlayan uzatmalı sevgilisi Ruth Berlau da,
Brecht için artık yük olmaya başlamıştı. 1953 yılında PEN Yazarlar Kulübü (Doğu – Batı) başkanı seçildi.
Son yılları
Ocak 1954’te
ADC Kültür Bakanlığı kuruldu ve Johannes R. Becher bakan oldu. Eski
idari yapı ortadan kalkınca, sanatçılarla yöneticiler arasındaki
gerginliklerde yok oldu. Biçem tartışmalarına son verildi. Brecht bu
değişimi sevinçle karşıladı ve sanatçı arkadaşlarını bu yeni şansı
kullanmak için çağırdı.
Mart 1954’de Berliner Ensemble, Schiffbauerdamm Tiyatrosu’na taşındı.
Aynı yıl Brecht Alman Sanat Akademisi Başkan Yardımcısı oldu. 18 Aralık
1954 tarihinde Halklararası Barış ve Anlaşma Stalin Ödülü’nü aldı. 1955 yılında, arka planda yükselen doğu batı yüzleşmelerinin yapıldığı, batı Berlin’deki tartışma akşamlarına katılıyor,
Savaş Alfabesi’ni
yayınlamakla uğraşıyor ve bunlara paralel olarak tiyatrosunun
yöneticilerine yeni oyunlar için fikirler veriyor, planlar yaptırıyordu.
Yaşamının son zamanlarında Brecht çok çalışıyordu. Her yıl iki oyun
sahneye koyuyor, tiyatronun diğer yönetmenlerinin sahneye koyduğu
oyunların hemen hemen tümünde görev alıyor, onlara yardımcı oluyor ve
yazarlık işinin her türlüsünde ürün veriyordu. 1954 ve 1955 yıllarında
Paris’te iki oyun oynadılar ve uluslarararası bir tiyatro haline
geldiler. 1955 yılında katıldıkları Paris Festivali’nde
Kafkas Tebeşir Dairesi
oyunu ile ödül kazandılar. Bu muhteşem başarı tiyatro yöneticilerini
harekete geçirmişti: Brecht, hiçbir risk almaksızın sahnelenebilir.
Ölüm
1956
yılının Mayıs ayında Brecht grip oldu ve Berlin’deki Charité hastanesine
yatırıldı. Dinlenmek için 1956 yazını Berlin’e 50 km uzaklıktaki
Schermützelsee gölünde geçirdi. 12 Ağustos 1956 günü kalpkrizi geçirdi. 14 Ağustos 1956 günü saat 23:30 da Berlin’de, bugün Brecht Evi olan Chausseestraße 125 numarada öldü.
17.Ağustos günü çok büyük bir kalabalığın, çok sayıda politikacıların
ve kültür camiasından sanatçıların katılımı ile toprağa verildi. Törende
hiçbir konuşma yapılmadı. Mezarı, 1971 yılında ölen eşi Helene Weigel’in mezarı ile birlikte Dorotheenstadt mezarlığında yan yanadır ve onur mezarı statüsündedir.
Çalışmalar
Oyunlar
Brecht, oyunlarını genelde sahnelemelerinden etkilenerek
biçimlendiriyordu. Böylece basılı metinler, en azından sürgünden önceki
zamanlardaki sahnelemelere göre ortaya çıkıyordu. Bu deneyimler
metinlere yansıyordu. Brecht, 1918 – 1933 yılları arasında sahnenin
sağladığı olanaklar çerçevesinde çeşitli sanatsal deneyler yaptı.
Almanya’yı terk etmek zorunda kaldıktan sonra bu tutumunu değiştirdi.
Bazı istisnalar dışında sahnelenip sahnelenmeyeceğine bakmaksızın sadece
üretiyordu. "İkinci Dönem" olarak adlandırılan bu evrede Brecht kendi
tarzını, "Epik Tiyatro"’sunu oluşturdu. Oyunlarının yeniden elden
geçirilmesi gündemdeydi. Brecht, değişen politik koşulları oyunlarına
yansıtıyordu. Burada
Galilei’nin Yaşamı’nın Amerikan versiyonu,
gerek başrol oyuncusu Charles Laughton’un replik ve sahne yetenekleri,
gerekse II. Dünya Savaşı’nda atılan Amerikan atom bombasının yarattığı,
topluma karşı bilim adamlarının sorumluluğu sorusunun ertelenmesi
açısından, örnek olarak gösterilebilir. Savaştan sonra Avrupa’ya
döndüğünde, diğer yazarların eserlerinin de üzerinde çalıştığı tiyatro
çalışmalarına ağırlık verdi.
Brecht, 48 oyun ve yedi tanesi oynanabilir durumda olan yaklaşık 50 oyun taslağı yazdı. Küçük işlerin dışında
Baal Brecht’in ilk oyunuydu. Bunu 1919’da, eleştirel bir oyun olan
Gecede Trampet Sesleri oyunu izledi. En büyük başarısı,
Üç Kuruşluk Opera 1928 yılında ortaya çıktı. Kurt Weill’in müziği olmasaydı bu başarı elde edilemezdi. 1930 yılında
Mahagonny Şehrinin Yükselişi ve Çöküşü oyunu Leipzig’de
izleyicilerin karşısına çıktığında, büyük bir ihtimalle politik
karşıtlarının kışkırtmaları sonucu yapılan ayaklanma benzeri gösteriler
yüzünden, Almanya’nın en büyük tiyatro skandallarından birisi ortaya
çıktı. Brecht’in sürgündeki oyunları klasik "tiyatro kurumu"
çerçevesinin dışına çıkmazken, operaları ve öğretici oyunları avangard olarak değerlendirilir.
Elisabeth Hauptman, Brecht’in, oyun yazmak için "Karşısında canlı ve onunla birlikte çalışan"
birisine ihtiyaç duyduğunu söyler. Brecht’in talebesi Manfred Wekwerth
de şairin, biryerlerde bir şeyler bulduğunda, onu değiştirmek ve yeniden
yaratmakta usta olduğunu biliyordu. "O’nun için önemli olan bir şeyler
yapmak değil, başka bir şeyler yapmaktı".
Talebeleri ile birlikte çalışmak ve çok sıkı bir işbirliği yapmak,
aslında kendisi olaya hakim olan Brecht için olağan bir durumdu her
zaman. Bu çalışma tarzı nedeniyle, Brecht’in ölümünden sonra birkaç
efsane ortaya çıkmıştı. Diğer taraftan Brecht modern tiyatronun sunduğu
tüm olanakları oyunlarının tasarımında kullanıyordu. Burada da bu işin
uzmanlarından yardım alıyordu.
Şiirler
Çok sık alıntı yapılan
400 (Dörtyüz) Genç Şair Üzerine Kısa Bir Rapor
(Kurzer Bericht über 400 (vierhundert) junge Lyriker) başlıklı
yazısında Brecht, bir şiirin “Kullanım Değeri” olması gerektiği üzerine,
görüşlerini açıklıyordu. “[..] Bu tür sadece lirikten ibaret ürünler
abartılıyor. Bu ürünler bir düşüncenin ya da yabancılar için de yararlı
olan duyguların asıl jestlerinden çok uzaklaşıyorlar.”.
Bir şiire yüklediği bu düşünceleri ve belgesel değerleri, yazdığı tüm
şiirlerine yansıttı. Brecht’in şiirleri olağanüstü kapsamlıydı.
Großen kommentierten Berliner und Frankfurter Ausgabe
kitabında, bazıları değişik versiyonlarda yazılmış, yaklaşık 2300 şiir
vardı. Açıkca görülüyor ki, Brecht için her önemli olay ve düşüncelerin
şiir formunda yansıtılması bir gereksinmeydi. Ölümünden kısa bir süre
önce bile yirmi yeni şiir yazmıştı.
Şiirlerin formları da olağanüstüydü. Şiirleri, kafiyesiz metinlerden,
çift kafiyeli klasik destanlara kadar uzanan bir çeşitliliğe sahipti.
Eserleri
Oyunlar
| Oyun |
Yazıldığı Yıl |
İlk Yayınlandığı Yıl |
İlk Gösterim Tarihi |
| İncil 3 sahnelik bir oyun (Die Bibel. Drama in 3 Scenen) |
1913 |
1914 Augsburg’da yayınlanan Die Ernte isimli okul dergisi |
|
| Baal |
1918 |
1922 |
8.Aralık.1923 Leipzig |
| Gecede Trampet Sesleri (Trommeln in der Nacht) |
1919 |
1922 Kiepenheuer |
29 Eylül 1922 Münih |
| Düğün. Küçük Burjuva Düğünü olarak da adlandırılır. (Die Hochzeit, auch Die Kleinbürgerhochzeit) |
1919 |
|
11 Aralık 1926 Frankfurt/M |
| Şeytan Kovma (Er treibt einen Teufel aus) |
1919 |
1966 Suhrkamp |
3 Ekim 1975 Basel |
| Karanlıkta Işık (Lux in Tenebris) |
1919 |
|
|
| Dilenci veya Ölü Köpek (Der Bettler oder Der tote Hund) |
1919 |
|
|
| Balık Avı (Der Fischzug) |
1919 |
|
|
| Ova (Prärie) |
1919 |
1989 Suhrkamp, GBA |
1994 Rostock |
| Kentlerin Vahşi Ormanında (Im Dickicht der Städte) |
1921 |
1927 Propyläen |
9 Mayıs 1923 Münih |
| İngiltere’li İkinci Eduard’ın Yaşamı (Leben Eduards des Zweiten von England) |
1923 |
1924 Kiepenheuer |
18 Mart 1924 Münih |
| Anibal (Hannibal) |
1922 |
|
|
| Adam Adamdır (Mann ist Mann) |
[1918]–1926 |
1927 Propyläen |
25 Eylül 1926 Darmstadt ve Düsseldorf |
| Egoist Johann Fatzer’in Çöküşü (Untergang des Egoisten Johann Fatzer) |
1926–1930 |
|
1978 Hamburg |
| Jae Chicago Kasabı (Jae Fleischhacker in Chicago) |
1924–1929 |
|
|
| Mahagonny |
1927 |
1927 |
17.Temmuz.1927 Baden-Baden |
| Mahagonny Şehrinin Yükselişi ve Çöküşü (Aufstieg und Fall der Stadt Mahagonny) |
1927 - 1929 |
1929 |
9 Mart 1930 Leipzig |
| Üç Kuruşluk Opera (Die Dreigroschenoper) |
1928 |
1928 |
31.Ağustos.1928 Berlin |
| Lindberg’in Uçuşu (Der Flug der Lindberghs - Ozeanflug) |
1928 |
1929 Uhu |
17 Temmuz 1929 Baden-Baden Radyo şarkısı olarak |
| Kabullenmenin Baden Öğretisi (Das Badener Lehrstück vom Einverständnis) |
1929 |
|
1929 Baden-Baden |
| Evet diyenle Hayır diyen (Der Jasager. Der Neinsager) |
1929–1930 |
1930 |
23 Temmuz 1930 Berlin |
| Tedbir (Die Maßnahme) |
1930 |
1930 |
13-14 Aralık 1930 Berlin |
| Mezbahaların Kutsal johannası (Die heilige Johanna der Schlachthöfe) |
1929 |
1931 |
30 Nisan 1959 Hamburg |
| Ekmekçi Dükkanı (Der Brotladen) |
1929–1930 |
|
1967 Berlin |
| Kural Dışı Kural (Die Ausnahme und die Regel) |
1931 |
1937 Moskau |
1. Mai 1938 Givath Chajim |
| Ana (Die Mutter) |
1931 |
1933 |
17 Ocak 1932 Berlin |
| Yuvarlak Kafalar Sivri Kafalar (Die Rundköpfe und die Spitzköpfe) |
1932–1936 |
1932 |
4 Kasım 1936 Kopenhagen |
| Küçük Burjuvanın Yedi Ölümcül Günahı (Die sieben Todsünden der Kleinbürger) |
1933 |
|
7 Haziran 1933 Paris |
| Jakob Gehherda’nın Gerçek Yaşamı (Das wirkliche Leben des Jakob Gehherda) |
1935 |
|
|
| Horasyalılar Kuriasyalılar (Die Horatier und die Kuriatier) |
1935 |
1936 Moskova |
26 Nisan 1958 Halle/S |
| Carrar Ananın Silahları (Die Gewehre der Frau Carrar) |
1936–1937 |
1937 Londra |
16 Ekim 1937 Paris |
| Goliath |
1937 |
|
|
| III.Reich’in Korku ve Sefaleti (Furcht und Elend des Dritten Reiches) |
1937–1938 |
1938 Moskova |
21 Mayıs 1938 Paris |
| Galilei’nin Yaşamı (Leben des Galilei) |
1938–1939 |
1948 Suhrkamp |
9 Eylül 1943 Zürich |
| Dansen |
1939 |
|
|
| Demirler Kaç Para? (Was kostet das Eisen?) |
1939 |
|
14 Ağustos 1939 Tollare Stokholm |
| Cesaret Ana ve Çocukları (Mutter Courage und ihre Kinder) |
1939 |
1941 |
19 Nisan 1941 Zürich |
| Lukullus’un Sorgulaması (Das Verhör des Lukullus) (Radyo skeci) |
1939 |
1940 Moskova |
1940 Beromünster Radyosu (Opera 19 Mart-12 Ekim 1951 Berlin) |
| Sezuan’ın İyi İnsanı (Der gute Mensch von Sezuan) |
1939 |
1953 |
4 Şubat 1943 Zürich |
| Puntila Ağa ile Uşağı Matti (Herr Puntila und sein Knecht Matti) |
1940 |
1948? 1950 Deneme (Versuche) |
5 Haziran 1948 Zürich |
| Arturo Ui’nin Önlenebilir Yükselişi (Der aufhaltsame Aufstieg des Arturo Ui) |
1941 |
1957 |
10 Kasım 1958 Stuttgart |
| Simone Machard’ın Yüzleri (Die Gesichte der Simone Machard) |
1941 |
1956 |
8 Mart 1957 Frankfurt/M |
| Şvayk İkinci Dünya Savaşında (Schweyk im Zweiten Weltkrieg) |
1943 |
1947 Uhlemspiegel |
17 Ocak 1957 Varşova |
| The Duchess of Malfi ( John Webster’dan uyarlama ) |
1943 |
|
15.Ekim.1946 New York |
| Kafkas Tebeşir Dairesi (Der kaukasische Kreidekreis) |
1944 |
1949 |
Mayıs 1948 USA 23 Mayıs 1951 Göteborg |
| Uyarlama Sophokles – Antigone |
1947 |
|
15.Şubat.1948 Chur |
| Komün Günleri (Die Tage der Commune) |
1949 |
1957 |
1956 Karl Marx Şehri |
| Uyarlama Jakob Michael Reinhold Lenz – Lala (Der Hofmeister) |
1949 |
1951 |
15 Nisan 1950 Berlin |
| Uyarlama Gerhart Hauptmann – Kunduz Kürkü ve Kızıl Horoz (Biberpelz und roter Hahn) |
1950 |
|
24 Mart 1951 Berlin |
| Uyarlama William Shakespeare – Coriolanus |
1951–1955 |
1959 Suhrkamp |
22 Eylül 1962 Frankfurt/M |
| Uyarlama Anna Seghers – Jan Darc Davası Rouen 1431 (Der Prozess der Jeanne d'Arc in Rouen 1431) |
1952 |
|
1952 Berlin |
| Turandot veya Aklayıcılar Kongresi (Turandot oder Der Kongreß der Weißwäscher) |
1953 |
1967 |
5 Şubat 1969 Zürich |
| Uyarlama Moliere – Don Juan |
1952 |
|
1952 Rostock |
| Davullar ve Trompetler (Pauken und Trompeten) (George Farquhar’dan uyarlama) |
1954? |
1959 Suhrkamp |
9 Eylül 1955 |
Şiirler
Şiir kitapları
| İlk Basıldığı Yıl |
| 1. |
Bert Brecht ve Arkadaşlarının İcra Edilmeye Uygun Şarkıları (Lieder zur Klampfe von Bert Brecht und seinen Freunden) |
7 (8) |
1918 |
1988 GBA |
|
| 2. |
Kasideler (Psalmen) |
19 (23) |
1920 |
1960 |
1922 |
| 3. |
Bertolt Brecht’in Dua Kitabı (Bertolt Brechts Hauspostille) |
48 (52) |
1916–1925 |
1926 Kiepenheuer PD (Özel Basım) |
1937, 1956 |
| 4. |
Augsburg Soneleri (Die Augsburger Sonette) |
13 |
1925–1927 |
1982 |
|
| 5. |
Üç Kuruşluk Opera’nın Şarkıları (Die Songs der Dreigroschenoper) |
17 (20) |
1924–1928 |
1928 Kiepenheuer |
1937, 1946-48 |
| 6. |
Şehirde Oturanların Okuma Kitabından (Aus dem Lesebuch für Städtebewohner) |
10 (21) |
1926–1927 |
1930 Denemelerde (in Versuche) |
1938 |
| 7. |
Devrim Hikayeleri (Geschichten aus der Revolution) |
2 |
1929–1931 |
1933 Denemelerde (in Versuche) |
|
| 8. |
Soneler (Sonette) |
12 (13) |
1932–1934 |
1951, 1960, 1982 |
|
| 9. |
İngiliz Soneleri (Englische Sonette) |
3 |
1934 |
|
|
| 10. |
Koro için Şarkı Sözleri (Lieder Gedichte Chöre) |
34 (38) |
1918–1933 |
1934 Editions du Carrefour |
|
| 11. |
Hitler – Koro Şarkıları (Hitler-Choräle) |
4 |
1933 |
Koro için Şarkı Sözleri kitabı içinde bulunmaktadır (in Lieder Gedichte Chöre enthalten) |
|
| 12. |
Çin Şiirleri (Chinesische Gedichte) |
15 |
1938–1949 |
|
|
| 13. |
Çalışmalar (Studien) |
8 |
1934–1940 |
1951 Denemelerde (in Versuche) |
|
| 14. |
Svendborg Şiirleri (Svendborger Gedichte) |
93 (108) |
1934–1938 |
1939 |
|
| 15. |
Margarete Steffin Şiirleri (Steffinsche Sammlung) |
23 (29) |
1939–1940 |
1948 Aufbau |
1942, 1948 |
| 16. |
Hollywood Ağıtları (Hollywoodelegien) |
9 |
1942 |
1988 GBA |
|
| 17. |
Sürgün Şiirleri (Gedichte im Exil) |
17 |
1936–1944 |
1988 GBA |
1949, 1951 |
| 18. |
Savaş Alfabesi (Kriegsfibel) |
69 (86) |
1940–1945 |
1955 Eulenspiegel |
1944, 1954 |
| 19. |
Alman Taşlamaları (Deutsche Satiren) |
3 |
1945 |
1988 GBA |
|
| 20. |
Çocuk Şarkıları/Yeni Çocuk Şarkıları (Kinderlieder/neue Kinderlieder) |
9/8 |
1950 |
1953 Aufbau |
1952 |
| 21. |
Buckow Ağıtları (Buckower Elegien) |
23 |
1953 |
1964 |
|
| 22. |
Bakır Alımı Oyunu Şiirleri (Gedichte aus dem Messingkauf) |
7 |
1935–1952 |
1953 Denemelerde (in Versuche) |
|
